Tik bozukluğu, tik tedavisi gerektiren bir nörolojik bozukluktur. Tikler, ani, tekrarlayan ve istemsiz kas hareketleri şeklinde gerçekleşir. Bu tikler, birçok insan için geçici ve hafif olabilir, ancak bazı insanlar için ciddi bir sorun haline gelerek günlük yaşamlarını olumsuz etkilemektedir. Tik bozukluğunun tedavisinde ilaç tedavisi, davranış terapisi, bilişsel davranışçı terapi ve stres yönetimi gibi çeşitli tedaviler kullanılır. Bazı durumlarda, cerrahi tedavi de bir seçenek olabilir Genellikle bu rahatsızlıklarda tam kan sayımı ve biyokimya testleri, hastanın genel sağlık durumunu değerlendirmek için kullanılır. Tiroid fonksiyon testleri, tiroid bezi fonksiyonunun değerlendirilmesi için yapılır çünkü bazı tik bozuklukları tiroid hastalıklarıyla ilişkilidir. Ferritin düzeyleri, bazı tik bozukluklarının sebebi olan demir eksikliğini değerlendirmek için ölçülür. Tik bozukluğu ile ilgili en önemli şey, tedavinin erken başlamasıdır. Erken tanı ve tedavi, semptomların kontrol altına alınmasına ve uzun vadeli sorunların önlenmesine yardımcı olur. Bu nedenle, kronikleşmiş bir hale gelmeden tedavi süreci oldukça önemlidir. Tik bozukluğu, davranışsal, motor veya ses bozukluklarının belirli bir sıklıkla tekrar etmesiyle tanımlanır. Genellikle çocuklarda görülür, ancak bazı yetişkinler de etkilenebilir. Tik belirtileri genellikle kas hareketleri, alışılmadık sesler veya anlamsız hareketler veya başka davranışlar olarak da görülebilir. Tedavi, bireyin yaşam kalitesini arttırmak ve nöbet sıklığını azaltmak için önemlidir. Erken tanı ve tedavinin, yaşam kalitesinin arttırılmasına ve hastalığın ilerlemesini önlemede oldukça büyük bir yeri vardır. Tik bozukluğu olan kişilere, tedavi süresince destekleyici ve anlayışlı yaklaşımlarda bulunmak, hasta için önemlidir. Aile ve yakın çevrelerin, kişinin tedaviye uyumunu sağlamak için çaba göstermesi hasta açısından önemli bir psikolojik destektir. Çünkü genellikle bu sorunla uğraşan hastalar hele ki ileri bir düzeyde kronikleşmiş bir duruma ulaşmışsa hem özgüven kaybı hem de çeşitli stres faktörleri etkisi altında kalabilmektedir. Bu sebepledir ki hastaya ailevi ve sosyal destek oldukça iyi gelir. Tikler, sosyal çevrede alay konusu olabilirler. Bu nedenle, tik bozukluğu olan kişilerin sosyal çevresinde anlayış ve desteğe ihtiyaçları vardır.
Tik Bozukluğu Neden Olur?
Bu Makaledeki Başlıklar
Tik bozukluğunun kesin nedeni bilinmemektedir, ancak araştırmalar genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğunu göstermektedir. Bu çevresel faktörler arasında stres, uyku bozuklukları ve bazı ilaçlar olduğu düşülmektedir. Genellikle hasta öyküsü dilenildiğinde belirli bir olayın gerçekleşmesinden sonra gerçekleştiği söylenilmektedir. Bu olaylar çoğunlukla hastanın yaşadığı trajik nedenlerden kaynaklanır. Tik Belirtileri ve Tik Tipleri Nelerdir? Tik bozukluğunun en yaygın belirtileri, istemsiz kas hareketleri ile bilinir. Bu hareketler, göz kırpma, yüz çekme, omuz sarsma, boyun bükme ve kekeleme gibi birçok farklı şekilde ortaya çıkabilir. Tiklerin şiddeti ve sıklığı, her bireyde farklı olabilir. Tik bozukluğu, motorik tikler ve vokal tikler olarak ikiye ayrılabilir. Motorik tikler, bedenin bir bölümünde meydana gelen istemsiz hareketlerdir. Vokal tikler ise, ses çıkarmakla ilişkili tiklerdir. Bu tikler öksürme, boğaz temizleme, kekeleme, tekrarlayan kelimeleri söyleme veya anlamsız sesler çıkarma şeklinde ortaya çıkabilir.
Tik Tanısı Nasıl Konulur?
Tik bozukluğu tanısı, bir psikiyatrist veya nörolog tarafından konulabilir. Tanı konulabilmesi için en az bir motorik tik veya bir vokal tikin varlığı gereklidir. Tiklerin en az bir ay boyunca devam etmesi ve kişinin günlük işlevselliğini etkilemesi de gerekir. Tanı konulması ayrıca, diğer tıbbi durumların (örneğin, Parkinson hastalığı) tükenme belirtileri veya diğer bozukluklar gibi dışlanması gerektiği anlamına gelir. Tik Tedavisi Nasıl Olur? Tik tedavisi, tiklerin şiddetini ve sıklığını azaltmak için tasarlanmıştır. Tedavi seçenekleri arasında davranış terapisi ve ilaç tedavisi gibi seçenekler bulunur. Davranış terapisi, bireye tiklerini fark etme ve kontrol etme yolları öğretmeyi amaçlayan bir terapi şeklidir. Bir terapistin rehberliğinde, birey tiklerini fark ederek ve uygun stratejileri kullanarak tiklerini kontrol etmeyi öğrenebilir. İlaç tedavisi, tiklerin şiddetini ve sıklığını azaltmak için kullanılan tedavi yöntemleridir. Bu ilaçlar tiklerin şiddetini azaltır. Ancak ilaç tedavisi, bireylerin yan etkilerle mücadele etmesi gerektiği için her zaman uygun olmayabilir. Tiklerin tedavisi, bazı durumlarda, gözlem ve düzeltme yöntemine de dayanır. Psikoterapi, tiklerin arkasındaki psikolojik nedenleri ortaya çıkarmak ve özellikle çocuklarda, tikleri tetikleyebilecek konulara odaklanarak, tikleri önlemek için gerekli önlemler alır. Tikler, kişinin yaşamını olumsuz etkileyebilecek şekilde ciddi bir bozukluk olarak kabul edilmektedir; bu nedenle doğru bir şekilde tedavi edilmesi gerekmektedir. Tedavide, tikleri tanımlamak için, bir uzman tarafından değerlendirme yapılması gerekir. Tikler genellikle stres, endişe veya yorgunluk gibi faktörlerden kaynaklandığı için kimi durumda kendiliğinden ortadan kaybolabilir.
Tik Tedavi Süreci
Tik tedavi sürecinde sabırlı olmak önemlidir. Bazı tedavilerin etkisi birkaç hafta veya ay sürebilir veya hastanın hastalığının derecesine göre değişebilir. Tedavi planınızı takip etmek ve doktorunuzla düzenli olarak iletişim kurmak, tedavi sürecinde başarılı olmanıza yardımcı olacaktır. Gelip Geçici Tik Bozukluğu: Çocukluk Çağında Yaygın Bir Durum Gelip geçici tik bozukluğu, çocukluk çağında yaygın bir durumdur ve genellikle ergenlik döneminde kaybolur. Bu tik bozukluğu, birçok farklı sebebe bağlı olabilir ve genellikle tedavi gerektirmez. Genellikle geçicidir. Tiklerin Yaşa ve Cinsiyete Göre Görülme Sıklığı: Kimler Daha Fazla Risk Altında? Tik bozuklukları, her yaşta ve her cinsiyette görülebilir. Ancak, bazı yaş grupları ve cinsiyetlerde tiklerin görülme sıklığı daha yüksektir. Örneğin, erkeklerde Tourette bozukluğu ve kronik tik bozukluğu daha sık görülürken, gelip geçici tik bozukluğu daha sık olarak kız çocuklarında görülür.
Tourette Sendromu
Tourette sendromu, tekrarlayıcı ve istemsiz tiklerle karakterize edilen bir nörolojik bozukluktur. Bu tikler, ani ve tekrarlayıcı hareketler, vokalizasyonlar veya sözcükler olabilir. Tourette sendromu genellikle çocukluk veya erken yetişkinlik döneminde başlar ve yaşam boyu sürebilir. Bu sendromun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkabileceği düşünülmektedir.
Tedavi, semptomları azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak için çeşitli yöntemler içerir. İlaç tedavisi, davranış terapisi ve destekleyici terapi gibi tedavilerden yararlanılabilir. Tourette sendromlu bireyler, özellikle semptomların şiddeti ve türüne bağlı olarak, okulda, işyerinde ve sosyal ortamlarda zorluklarla karşılaşabilirler. Tourette sendromu, çok çeşitli semptomlara sahip olabilir ve bu semptomlar bireyler arasında büyük ölçüde değişebilir. Ancak, doğru tanı ve tedavi ile birçok Tourette sendromlu birey normal bir yaşam sürdürebilir. Tik bozukluğu tedavisi sonrası tekrar tik sorunu yaşamamak için şu tavsiyeleri uygulayabilirsiniz:
- Stres yönetim tekniklerini kullanarak stresi azaltın. Düzenli uyku alışkanlıkları geliştirin ve yeterli miktarda uyumak için çaba gösterin.
- Sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyin. Dengeli bir diyet, yeterli egzersiz, sigara ve alkol tüketiminden kaçının.
- Tik bozukluğu tedavisinde kullanılan ilaçları doktorunuzun talimatlarına göre düzenli olarak kullanın.
- Tik bozukluğu tedavisi için aldığınız terapi sürecini tamamlayın ve öğrendiklerinizi uygulamaya devam edin.
Tik, aniden kaslarda aniden ortaya çıkan hızlı, tekrarlayıcı ve istemsiz kasılmaların yol açtığı motor hareket ya da ses çıkartmadır. Bu durumda tik tedavisine ihtiyaç duyulur.
Tik Ne Zaman Başlar
-1 yıldan uzun sürer.
-18 yaşından önce başlar.
-Sürekli ya da dalgalı bir gidiş sergileyebilir.
Belirgin sıkıntıya ya da toplumsal mesleki alanda işlevsellikte belirgin bozulmaya neden olur.
Tik Türleri
Basit Hareket Tikleri: Bir, iki saniyeden kısa sürer. Göz kırpma, burnunu kıvırma, dudak yalama, yüz buruşturma, ani kafa atımları, omuz silkme, parmaklarıyla oynama veya tıklatma, ayaklarını sallama, vurma, sekme, ayak bileğinden germe şeklindeki tikleri içerir.
Karmaşık Hareket Tikleri: Daha karmaşık, anlamlı ve uzun sürelidir. El veya yüzün anlamlı hareketleri veya yavaş bir baş hareketi, şaşırmış ya da anlamamış gibi bakmak, eşyalara veya insanlara dokunma, parmaklarıyla sayı sayar gibi yapma, bir ileri iki geri adımlama, çömelme, eğilme ve bükülme hareketleri şeklindeki tikleri içerir.
Basit Ses (Vokal) Tikleri: Öksürme, burun çekme, boğaz temizleme, ıslık çalma, hayvan ve kuş sesleri.
Karmaşık Ses Tikleri: Heceler veya kelimeler söyleme, koprolali (küfür etme tiki), ekolali (aynısını söyleme), palilali (son harf veya hecenin tekrarı)Tik Bozuklukları Türleri
- Tourette Bozukluğu: Tik bozukluğu altında izlenen, çocukluk çağlarında başlayan kronik nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Eşzamanlı olarak ortaya çıkmasalar da hastalık sırasında kimi zaman hem çoğul motor (hareketle ilgili), hem de bir ya da birden fazla vokal (ses çıkarma) tik ortaya çıkmıştır. Tikler aralıklı veya hemen her gün, günde birçok kez ortaya çıkmaktadır.
- Kronik motor veya Vokal Tik Bozukluğu: Tourette bozukluğuna benzer bir tik bozukluğu türüdür. Tanı için basit ya da karmaşık olan motor veya vokal tiklerden birinin varlığı yeterlidir.
- Geçici Tik Bozuklukları: Tekil ya da çoğul motor ve/ya da vokal tik (yani birden ortaya çıkan, hızlı, yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp motor hareketler ya da ses çıkarmalar); bu bozukluk belirgin bir sıkıntıya veya toplumsal, mesleki alanlarda veya önemli diğer işlevsellik alanlarında belirgin bir bozulmaya neden olur. Birçok olguda tikler ruhsal kökenlidir, stresle artar ve kendiliğinden azalma eğilimindedir.
Tik Tedavisi
Tik tedavisi için kullanılan başlıca yöntemler ;
Bilişsel Davranışçı Terapiler: Tik tedavisi sürecinde davranış değiştirme eksenli negatif alıştırma, koşullandırmalı yöntem, gevşeme teknikleri, duyarsızlaştırma, davranışı tersine çevirme teknikleri, kapsamlı davranışsal girişim gibi aşamalar kullanılır.
Psikofarmakoterapi (İlaç Tedavisi): Tik tedavisi için etkinliği kanıtlanmış ilaçlar gerekli görüldüğünde psikoterapi ile eş zamanlı kullanılır. Tik bozukluğu tedavisiyle ilgili ülkemizde Türk Psikiyatri Derneği tarafından güncellenmiş tedavi algoritmaları mevcuttur.
